Okružni trebinjski paroh Vladimir J. Popović dopunio epohalno delo Vladimira Ćorovića o masovnom ubijanju, progonu i vešanju Srba u Bosni i Hercegovini u Velikom ratu

 

Piše: Predrag Savić – advokat, pisac i član pravnog savjeta IN4S

 

 

„Poštovani čitaoče, budi strpljiv i pročitaj ovo nekoliko primjera, koje ti ovdje iznosim, da ih koprena zaborava ne bi prekrila, jer sam se i potrudio da ih ovim načinom otmem zaboravu, da predam tebi i potomstvu kao čitanku iz koje ćete kao u ogledalu zapaziti sve one faze kroz koje je duša srpskog roda u ovome kraju prošla od početka rata pa do Oslobođenja“, ističe prota Vladimir J. Popović u svojoj studiji čiji veliki deo posvećuje i Šuckorskim zločina.

 

U isto vreme organizovana je i posebna vojska za potpuni građanski rat u zemlji. To su bili takozvani „šuckori“, (Schutzkorps), „zaštitne čete“, regrutovane obično iz najgoreg ološa muslimanskog i katoličkog proletarijata, stvorene da tobože drže red u zaleću vojske i da parališu eventualno delovanje srpskih komitadžijskih četa, a spremane u stvari tako, da služe kao oruđe jedne potpune strahovlade prema Srbima i da postanu najstrahovitiji nasilnici u obezglavljenim i njima na čuvanje predanim mestima duž čitave Bosne i Hercegovine.

 

„Protiv srpske raje po varoši i selima kiptio je bijes šuckora, koji bijehu kao vladini plaćenici regrutovani iz najgoreg uličnog ološa“ ističe prota Popović i opisuje:

„Bijes šuckora je nemoguće opisati i ovdije zabilježiti jer se on nije izlijevao samo na nekoliko srpskih domova i u jednom obliku, nego na sve u raznim oblicima. U glavnom sastajao se u optuživanju Srba u ucjenjivanju, prisvajanju srpske imovine, rastrejevanju srpske raje sa njenog ognjišta, premlaćivanju kod god im je od Srba u šake zapao, prisijavanju Srpskih devojaka da im obrađuju njihova polja, te u paljenju srpskih domova i čitavih sela.“

 

Prota Popović naglašava da su komandanti šuckorskih odreda pred svojom mnogobrojnom vojskom istupali sa parolom „Nesta krsta od tri prsta“.

Prota opisuje prvo stradanje Dušana I. Popovića iz sela Mesari, koji je na bazaru prodao jednom šuckaru tri brava. Šuckor iz sela Zasada je po pogodbi oterao stoku i obećao da će Dušanu isplatiti ugovorenu cenu kada stignu u kupčev dućan. Kada je nesrećni mladić u dućanu zatražio da mu se isplati kupoprodajna cena Šuckor je počeo krvnički da ga bije, tvrdeći da mu je već platio na pazaru. Potom je pozvao i svoje seljane vičući: „Udrite braćo, ovu vlašku svinju jer usred mog dućana psuje cara našeg“. Nesrećni Dušan je uspeo nekako da pobegne, ali je od posledica prebijanja ubrzo preminuo.

 

Još jedan krvnik Šuckora iz sela Zasada, osumnjičio je svog komšiju Steva Miljkovića i Jovu Dučića, iz Rupljela, da su pevali srpske pesme sa ciljem da podignu duh svojih pravoslavnih sugrađana. Miljković je na najsuroviji način pretučen. Umro je od Šuckorsih barina u Bihaću. I Jovo Dučić je prebijen, ali je preživeo i regrutovan je u vojsku.

 

Prota Popović navodi i druge primere šuckorskih nedela u selima Rasovcu, Bugovina i Glavska.

 

Šuckor Abaz Bijedić iz Bihova sa četiri druga preplivao je reku Trebešnjicu iznad mesta Moska i kroz lagune stigao do manastira Kosijerevo. Ispod manastira je postavio ogromne količine eksploziva i razorio ovu svetinju. Za ovo nedelo i svetogrđe odlikovan je od Austrije srebrnom ratnom medaljom prvog reda. Još pride nagrađen je i sa četiri dukata u zlatu. Odlikovani su i njegovi drugovi.

 

Devojku Milu Kokić iz Grbeša sustigla je Šuckorska patrola na brdu Kličanje. Napali su je i psovali su joj kralja Petra. Ošto im je ona uzvratila „O jadne balije , nećete znat kuda ćete sjevati kad vam on dođe“ Zbog tih reči devojka je bačena u tamnicu.

 

Šuckor poštar u vozu na liniji Trebinje – Hum optužio je majku srpskog prvaka dr Save Ljubibratića , da je grdila i psovala austrijsku vladu. Bez ikavke provere starica je utamničena i odvedena u trebinjski zatvor, gde je prema rečima prote Popovića „ očekivala kada će je stići ista sudbina kao i Anicu Vukalović“. Anica je obešena, o čemu smo već psiali.

 

Gotovo da nema zločina nad Srbima u trebinjskom kraju i uopšte Bosni i Hercegovini, u koji nisu nepsoredno ili posredno uključeni šuckori. Na kućnim pragovima 14. avgusta ( po starom kalendaru) 1914. godine u selu Zubaci ubijeno je 29 meštana. Poubijao ih je šuckor Mahmud Ćerimanić, podlovac Šese lovačke čete, rodom iz Korjenića.

 

Šuckor Ahmed Čevro, prema zapisima prote Popovića, 29. novemra 1915. godine, tokom jednog suđenja u Trebinju, priznao da je ubio 17 seljaka Srba, koji su hteli pobeći u Crnu Goru, i preterati svoju stoku.

 

Ko su šuckori, krvoločna formacija, koja zločine činila strasti i mržnje, i o čijim zverstvima je pisao i Ivo Andrić.

 

Oni su osnovani kao specijalni vojnički odredi pri austrougarskoj vojsci. Šuckori su bili pripadnici vojne milicije koje su okupacione austrougarske vlasti osnovale u austrougarskoj , nakon aneksije provincije BiH 1908. godine. Šuckori kao austrougarski vojni odredi najčešće su bili sastavljeni od lokalnog muslimanskog stanovništva, ali i Hrvata. Šuckori su postojali od 1908. do 1918. godine kada se Austrougarska konačno raspala.

 

Šuckor (nem. Schutzkorps) je naziv institucije Austrougarske vojne milicije u njenoj provinciji BiH u periodu Aneksione krize 1908. godine, do konačnog raspada Austrougarske 1918. godine. Pripadnici same institucije Šuckora su nazivani šuckori. Jedan od razloga zbog čega je Austrougarska na svojoj teritoriji provincije BiH organizovala ove specijalne jedinice, je bio preventiva od mogućeg srpskog narodnog ustanka u provinciji.

 

Glavni razlog njihovog postojanja, opisan u skladu sa austrougarskom zvaničnom politikom „Prodora na istok“ (Drang nach Osten), bio je očuvanje anektiranih teritorija na koje je Austrougarska prodrla nakon Berlinskog kongresa 1878. godine. Ovo se posebno odnosilo na period Aneksione krize kada je pretila opasnost da dođe do rata sa Kraljevinom Srbijom. Sam Šuckor je organizovan za zaštitu austrougarske vojske, odnosno za ispomoć toj vojsci, koja je i pored toga što se nalazila na teritoriji Austrougarske, ipak bila okupaciona sila na teritoriji na kojoj joj većinski srpski narod nije bio naklonjen.

 

Prema psianju „Vikipedije, slobodne enciklopedije“ šuckori (njem. Schutzkorps — zaštitne čete, zaštitni vojni odredi neregularna milicija) (jednina šuckor), (rjeđe šuškori), je naziv za pripadnika austrougarskih zaštitnih vojnih odreda. U ovoj slobodnoj elektronskoj enciklopediji još je naznačeno:

„U srpskom jeziku ovaj germanizam se vezuje za pripadnike austrougarskih vojnih četa, vojne milicije, vojnih odreda, specijalnih jedinica žandarmerije u austrougarskoj provinciji Bosni i Hercegovini, koji su bili aktivni na području ove austrougarske provincije od 1908. do 1918. godine, i na području Kraljevine Srbije u periodu 1914—1918. godine, odnosno tokom Prvog svjetskog rata. Ovi odredi su najčešće bili sastavljeni od Muslimana i Hrvata, a bili su poznati po mnogobrojnim ratnim zločinima počinjenim nad Srbima. Pored zločina, pripisuje im se i etničko čišćenje srpskog stanovništva na području austrougarske provincije BiH. Etničko čišćenje Srba se posebno veže za prostore Hercegovine i Podrinja.“

 

Šuckori su formirani svuda gdje je to bilo moguće. Sela nemačkih kolonista u Krajini i Posavini osnovala su svoje jedinice. Pored šuckorskih pokretnih odreda postojali su još i šucver, manje naoružane grupe uz žandarmerijske stanice. Službeno se ta, ili neka druga manja formacija, zvala birgerver.

 

Šuckorske pokretne jedinice u istočnoj Bosni, prema istaživanju Borisa Radakovića, objavljenom na „“Srpskoj akademskok krugu“ su imale sledeće zadatke:

 

*Čuvanje reda u mjestu i okolini,

*Podrška trupama u borbi protiv bandi;

*ukoliko bi pravoslavno stanovništvo u istočnoj Bosni i *Hercegovini pokušalo da se povuče pred frontom u unutrašnjost zemlje, to mu se neće dozvoliti, nego ga treba vratiti na ustaničko područje u istočnoj Bosni;

*Prilikom kasnijeg napredovanja austrougarskih trupa na Drinu, šuckori i regularna vojska će srpsko stanovništvo zatečeno na teritoriji gdje su bile srpske i crnogorske trupe proterati preko granice u Srbiju i Crnu Goru.

 

Nakon što su šuckorskim jedinicama u istočnoj Bosni date odrešene ruke u toku ratnih operacija, po naseljima (Pale, Prača, Srebrenica, Foča, Vlasenica) i selima su vršeni pokolji srpskog stanovništva. Uz šuckore, zločine nad Srbima sprovodile su i regularne vojne jedinice pod krilaticom: „Tamo kuda idemo nosimo smrt i zatvor“.

 

Austrougarska monarhija je vojnoj miliciji u BiH, tj. u specijalnim odredima angažovla oko 20.000 muslimana i Hrvata. Značajnu ulogu u formiranju šuckora imali su hrvatski frankovci, i pojedini katolički sveštenici i biskupi.

Vladimir Ćorović u svojoj knjizi „Crna knjiga“ donosi svjedočanstva o užasnim zločima šuckora i ostalih vojnih grupa. Tako, krajem avgusta 1914, zapališe žandari i šuckori (a među njima bješe najgori Alija Bektić) potpuno selo Podravanje, pošto su ga prethodno opljačkali. U Bratuncu je ubijen Milan Durmić „jer se isticao kao Srbin“. Alija Dobrača iz Vragolova ubio je Danila Perovića iz Potkoma „odsjekavši mu prethodno nos i izvadivši oči“, a nadporučnik Marijo Minah na sudu je izjavio da je naređivao ubistva Srba „iz čistog patriotskog osećanja“.

 

Sve ove zločine podstrekavala je i štampa u Monarhiji, pa su tako mnoge novine iz Zagreba i Beča u svojim tekstovima o Bosni hvale šuckore! I to je bio dokaz da su šuckori institucionalno formirani kao deo zvanične ratno zločinačke austrijske politike prem Srbiji, sprskom narodu i pravoslavlju.

 

U predgovoru trećeg izdanja (1996) Ćorovićeve „Crne knjige“, prof. dr Vojislav Maksimović daje svoju definiciju fenomena šuckora:

 

„Prvi svjetski rat je na našim prostorima izbacio još jedan rijedak zločinački fenomen, a to su šuckori poluvojne a prema Srbima patološkom mržnjom nadojene zločinačke skupine, regrutovane, sa znanjem i ciljem vlasti, pretežno iz muslimanskog i hrvatskog ološa“.

 

O šuckorima i njihovim zločinima pisao je i naš nobelovac Ivo Andrić uz konstataciju:

 

„Vlast je obrazovala Šuckor od nevaljalih ljudi“.

 

Engleski istoričar Džon R. Lampe je zločine nad Srbima koji su činili šuckori nazvao etničkim čišćenjem. Dr Jozef Redlih (tada profesor javnog prava na Univerzitetu u Beču) je u svom dnevniku 22. novembra 1914. godine napisao da se u austrougarskoj provinciji BiH „sprovodi sistematska politika istrebljenja pravoslavnih“. Na ovaj citat čuvenog dr Redliha poziva se i Mitja Velikonja, u svom delu iz 2003. godine pod engleskim nazivom: Religious Separation and Political Intolerance in Bosnia-Herzegovina“, College Station; Texas A&M University Press.

 

Zašto su šuckori u BiH i posebno tebinju nikada nisu kađnjeni opsiuje Milan Putica, u feljotunu „ S druge strane istorije – Dan kada su ustaše zavile u Crno Trebinje“, objavljenom na portalu Radio Trebinja:

„Kada je Srpska vojska oslobodila Trebinje, oktobra 1918. godine, poslije 40 godina austrougarske okupacije i tiranije, ali i viševjekovne turske okupacije, stekli su se uslovi da se krivci za zločine nad trebinjskim Srbima kazne. Ali, srpski narod i vlasti novostvorene Kraljevine SHS nisu kaznili vinovnike ovih zločina, opraštajući im zločine u ime budućeg zajedničkog života u novostvorenoj Kraljevini SHS.“

 

Putica, kao lokalni hroničar, dalje beleži:

 

„U Trebinje su došli komiti Jovana Vlahovića sa Rovčanima, Petra Baćovića sa Banjanima i Nikole Vučurevića sa Zubčanima, sa jednom namjerom – da kazne šuckore za velika zlodjela počinjena nad Srbima u Trebinju u vrijeme Prvog svjetskog rata. Suprostavio im se Petar Jovović sa tzv. narodnim vijećem, i naoružanom narodnom gardom od mješavine Srba, Hrvata i muslimana. Tako su oni sačuvali glave trebinjskim šuckorima, a po svojim kućama sačuvali njihovo zlato, srmu, nakit, ćilime…Zločinci su, preko posrednika pokušavali i zlatom da potkupe predstavnike nove vlasti, namjeravajući tako da osiguraju život i svoju imovinu. Bilo je i takvih slučajeva. Trebinjski proto Vladimir J. Popović sa nekim parohijanima odveo je komite u Saborni hram u Trebinju i tu ih sa oltara zakleo da ništa nažao ne učine nijednom muslimanu i Hrvatu (bivšim šuckorima) u ime budućeg zajedničkog života u novostvorenoj državi kraljevini SHS.“

 

Nekažnjeni zločin iz vremena Prvog svetskog rata, ističe Milan Putica, pritajen je ostao sve do početka Drugog svetskog rata, kada se ponovio, ali ovaj put u puno većim razmerama. I ovog puta žrtve su trebinjski Srbi, a njihovi dželati trebinjski muslimani i Hrvati, nekada šuckori, sada – ustaše…

 

Slično u svom devniku svedoči i Risto Grdjić ( Gacko, 1900 – Beograd 1978) ugledni srpski tribun iz Gacka, narodni poslanik i bankar . Ovaj veliki znalac koji je bio direktor Patriajršijske upravne kancelarije, i koji u Sprpskoj Patriajršiji rukovodio finasijama od 1938. god 1956. godine, o nekažnjavanju zločinaca i ponavljanju zlodela, napsiao je sledeće:

 

„U prvim danima posle oslobođenja, 1918. godine, sreo sam se sa ovim problemom u Gacku. Mnogi Muslimani bili su „šuckori“, dakle najgora vojska koju je formirala Austrija da se sveti Srbima. Glavni špijun na vojnom sudu u Avtovcu gde se sudilo pohvatanim Srbima posle kapitulacije Crne Gore, bio je Arif T, koji je čak bio pustio bradu i oblačio se kao pravoslavni sveštenik da bi došao do više detalja kojima je kasnije teretio pohapšene nesrećnike. Preko 30 ljudi je tada obešeno i „zasluga“ za sve ovo pala je na Arifa. Sličnim delima zamerili su se tada još i mnogi drugi gatački Muslimani ali delovanjem mudrijih ljudi, najviše Spasoja Bukvića, svaka pomisao na osvetu je suzbijena. Kao poslanik u Narodnoj skupštini mnogo sam napadao Mehmeda Spahu, vođu bosanskih muslimana, ali zbog njegove dvolične politike. Prolazeći kroz Sarajevo uvek sam navraćao kod mitropolita Petra Zimonjića, jedne svetle i čestite figure, koji je ceo svoj život proveo u propovedanju bratstva svih vera, a specijalno bratstvo među pravoslavcima i muslimanima. Ali i njega su ubile krvožedne ustaše!“

 

Izvor: