Proteklih godinu dana, Vladimir Vlajić iz Insbruka je, umesto obaveznog služenja vojnog roka u Austriji, bio na dužnosti u Savezu jevrejskih opština Srbije
Kada su u Austrijskoj službi sećanja čuli da Vladimir Vlajić (26) odlazi na godinu dana u Srbiju, pitali su ga da li bih hteo da im se priključi i pomogne u osvajanju prve „kote” Službe sećanja na Balkanu. Za Vladimira, Austrijanca srpskog porekla, bio je to idealni poziv za „regrutaciju”. Pružila mu se prilika da izbegne obavezno služenje vojske. Mogao je, takođe, da pomogne prvom podizanju zastave Austrijske službe sećanja na Balkanu, koja predstavlja alternativu za služenje vojnog roka.
Njegovim putem krenuće i Austrijanci srpskog porekla koji bi rado izbegli služenje vojnog roka pod oružjem. Umesto toga, oni bi na 10 do 12 meseci vojevali u Službi sećanja u Savezu jevrejskih opština Srbije, ispunjavajući dužnost prema domovini.
– Naučiće mnogo toga o jevrejskom narodu u Srbiji i pomoći će u uspostavljanju veza između srpskog, jevrejskog i austrijskog naroda. Pored toga, mogli bi da usavrše maternji jezik, pismo, da se upoznaju sa kulturom zemlje svojih roditelja – kaže Vladimir, koji je rođen u Petrovcu na Mlavi, a od druge godine živi u Insbruku.
Tamo je maturirao i upisao Međunarodne ekonomske nauke i Političke nauke na Fakultetu društvenih nauka, kao i Ruski jezik u Međunarodnom institutu za jezike Univerziteta u Insbruku.
Proteklih godinu dana, bio je prvi pripadnik Austrijske službe sećanja na Balkanu.
Tu „vojsku savesti”, osnovao je 1992. godine dr Andreas Majslinger, tadašnji profesor na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Insbruku. On se još od kraja sedamdesetih godina zalagao za uspostavljanje alternativnog vojnog roka. Konačno, 1. septembra 1992. godine, prvi pripadnik Austrijske službe sećanja upućen je u Aušvic i time je započeta neobična misija koja omogućava da mladi Austrijanci koji ne žele da obuku uniforme, svoj dug odsluže u nekoj instituciji. Najčešće su to muzeji holokausta van Austrije.
Vladimir objašnjava da je cilj da se mladi Austrijanci suoče sa negativnom prošlošću svog naroda tokom Drugog svetskog rata i tako rade na pomirenju austrijskog, jevrejskog i drugih naroda. Dakle, proučavati prošlost u sadašnjosti, kako se negativne mrlje iz prošlosti ne bi ponavljale u budućnosti.
Međutim, pozicije Austrijske službe sećanja širom sveta ne moraju nužno da budu muzeji holokausta, odnosno jevrejske institucije. To mogu biti i organizacije koje se bave položajem manjina kao što su Romi, ali i institucije koje se bave srpskim žrtvama, poput muzeja u Šumaricama.
– Nakon građanskih ratova devedesetih u Jugoslaviji, nije bilo mogućnosti da se uspostavi prva pozicija Službe sećanja na Balkanu. Tek 2014. godine došlo je do kontakta između dr Majslingera i dr Johanesa Ajgnera, austrijskog ambasadora u Srbiji, kada je dogovoreno da se prva pozicija na Balkanu uspostavi upravo pri Savezu jevrejskih opština Srbije - Jevrejskom istorijskom muzeju Beograd. Dr Ruben Fuks, predsednik Saveza jevrejskih opština Srbije vrlo je srdačno prihvatio tu ideju, uz uslov da budući pripadnici Službe sećanja razumeju srpski i nemački jezik. Nakon toga, dr Majslinger je predložio mene kao kandidata za prvog pripadnika Austrijske službe sećanja na Balkanu – priča prvi vojnik sećanja.
Pre odlaska na teren, odnosno u muzej, Vladimir je prošao šestomesečnu tematsku obuku u Austriji. Potom je počelo služenje, od kraja septembra 2015. godine do septembra 2016. godine.
– Tokom mog volontiranja u Savezu jevrejskih opština Srbije, odnosno Jevrejskom istorijskom muzeju Beograd, najviše sam radio na prevođenju istorijskih dokumenata sa nemačkog na srpski, koji su od značaja za jevrejsku zajednicu. Pomogao sam u uređenju zbirke muzeja gde sam naišao na mnogo knjiga koje se bave stradanjem srpskog naroda u Jasenovcu. To su knjige koje govore o Diani Budisavljević, rođenoj Austrijanki iz Insbruka, koja je za vreme Drugog svetskog rata spasila oko 12.000 srpske dece od sigurne smrti. Ali bilo je i austrijskih knjiga i mnogih drugih, koje se bave jevrejskom istorijom i jevrejskim narodom u Srbiji i bivšoj Jugoslaviji. Moj posao je bio i uspostavljanje kontakta sa važnim institucijama kao što je Nemačka škola Beograd, kako bi budući pripadnici Službe sećanja u okviru nekih časova istorije držali čas do dva nedeljno. Upoznao sam se sa delatnostima Saveza i muzeja, kako bih mogao da sastavim listu obaveza budućih pripadnika Službe sećanja koji će dolaziti u ovu instituciju, i kako bih kao prvi pripadnik Službe sećanja na Balkanu, mogao da uputim zahtev austrijskoj državi da se prva pozicija na Balkanu, upravo u Beogradu i Srbiji ozvaniči, kako bi se trasirala staza za buduće mlade Austro-Srbe da služe u Srbiji – kaže Vladimir.
Već naredne godine, po prvi put jedna osoba iz Srbije će primiti državno priznanje Austrije za sećanje na holokaust. A već postoji i „regrut” koji će 2018. biti sledeći pripadnik Službe sećanja, pri Savezu jevrejskih opština Srbije.
Vladimir je želeo da, tokom službe, provede dva meseca na području koncentracionog logora Jasenovac. Ali, za razliku od Srbije, Hrvatska nije raspoložena da austrijski vojnici sećanja istražuju istrebljenje i progon Srba, Jevreja i Roma tokom Drugog svetskog rata u nacističkom režimu Ante Pavelića.
Autor: Aleksandar Apostolovski
---
Izvor: